Gazi Yaşargil (1925- ), Türk bilim insanı ve beyin cerrahisinde dünya çapında tanınan bir uzmandır. Beyin cerrahisinde mikroskop kullanımının yaygınlaştırılmasındaki katkılarıyla bilinir.
Gazi Yaşargil Kimdir?
Gazi Yaşargil, 6 Temmuz 1925'te Diyarbakır’ın Lice ilçesinde doğdu. Türkiye’de tıp eğitiminin ardından, İsviçre’nin Basel şehrinde yüksek lisans ve nöroşirürji uzmanlık eğitimi aldı. Ardından Bern Üniversitesi’nde psikiyatri bölümünde çalıştı ve burada beyin cerrahisi alanına yöneldi. Beyin anatomisi ve cerrahisi üzerine çalışmalar yapan Yaşargil, 1953 yılında Basel Üniversitesi Nöroşirürji bölümünde çalışmaya başladı. 1965 yılında Zürih Üniversitesi'nde yardımcı profesör olarak görevine devam etti. 1965 ve 1967 yılları arasında Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Vermont Üniversitesi'nde mikrovasküler cerrahi alanında önemli çalışmalar yaptı. 1973 yılında profesörlük unvanını kazanarak Zürih Üniversitesi Nöroşirürji Bölümü’nün başkanı oldu.
Keşifleri
Gazi Yaşargil, cerrahinin çeşitli alanlarında önemli keşiflere imza atmıştır. Mikroskop kullanarak yapılan beyin cerrahisi operasyonlarına yeni bir boyut kazandıran Yaşargil, 1967'de cerrahi mikroskopla ilk beyin bypass ameliyatını gerçekleştirdi. Bu alanda kullanılan ekipmanları yetersiz bulan Yaşargil, yenilikçi cihazlar tasarlamaya başladı. İntrakraniyal anevrizma ameliyatlarında damarları klemplemek için geliştirdiği klipsler, hâlâ modern cerrahi uygulamalarda kullanılmaktadır. Ayrıca, beyin cerrahisinde operasyon alanına ulaşmak için beyin dokusunu daha kolay hareket ettirmek amacıyla Leyla retraktörünü tasarlamıştır. Bu alet, günümüzde beyin cerrahilerinin vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Yaşargil'in geliştirdiği bir diğer önemli cihaz ise "Kayan Mikroskop"tur. Bu hareketli mikroskop sistemi, beyin cerrahisinde daha geniş bir görüş alanı sağlayarak cerrahların işini kolaylaştırmıştır.
Etkisi ve Mirası
Gazi Yaşargil’in tıp ve cerrahiye olan katkıları, onu beyin cerrahisinin önde gelen isimlerinden biri yapmıştır. 1999 yılında Amerikan Nörolojik Cerrahlar Kongresi tarafından "Yüzyılın Beyin Cerrahı" unvanına layık görülen Yaşargil, Avrupa Nörolojik Cerrahlar Birliği tarafından onur madalyasıyla ödüllendirilmiştir. Dünyada cerrahi mikroskobun yaygınlaşmasında büyük rol oynayan Yaşargil, beyin cerrahisi alanındaki yenilikçi çalışmaları ile tıp camiasına kalıcı bir miras bırakmıştır. Ayrıca, "Master of Brains, Gazi Yaşargil" adlı belgesel, onun hayatını ve bilimsel başarılarını konu alarak 2021’de ABD’de gösterime girmiştir. Harvey Cushing ile 20. yüzyılın en önemli nöroşirürjisyenlerinden sayılmaktadır. 2000 yılında Cumhuriyet Gazetesi tarafından son bin yıl içinde Türk tarihinin Atatürk ve İbn Sina gibi 10 Türk büyüğünden biri olarak seçilmiştir.
Yaşargil’in beyin cerrahisi alanındaki katkıları sadece tıp dünyasında değil, aynı zamanda cerrahilerin standartlarını yükselten cihazlarıyla da büyük bir etki yaratmıştır. Amerika’da “Yüzyılın Adamı” olarak seçilen Gazi Yaşargil, aynı zamanda dünya çapında saygın bir bilim insanı olarak tanınmaktadır. Onun geliştirdiği teknikler ve cihazlar, günümüzdeki modern beyin cerrahisinin temel taşlarını oluşturmuştur.