Galenos (Galen) (yaklaşık MS 129 - yaklaşık MS 200) tıp ve tıbbi teoriye önemli katkılarda bulunan antik Romalı hekim, cerrah ve filozoftur.
Galenos Kimdir?
Galenos, Roma İmparatorluğu'nun önemli kültürel ve entelektüel merkezlerinden olan Pergamon'da (günümüz İzmir, Bergama yakınları) doğdu. Babası, Galenos'un felsefe ve tıp da dahil olmak üzere çeşitli konularda eğitim almasını teşvik eden zengin bir mimar ve filozoftu. Galenos ilk olarak felsefe okudu, ancak daha sonra tıp alanına odaklanmayı seçti ve Pergamon, Smyrna (günümüz İzmir yakınları) ve İskenderiye'deki tıp okullarında eğitim aldı. Ayrıca Roma'da ve imparatorluğun diğer bölgelerinde zaman geçirerek çeşitli tıbbi fikir ve teknikleri özümsedi.
Galenos'un kariyeri, insan anatomisi, hayvanların diseksiyonu ve klinik deneyimi üzerine yaptığı kapsamlı çalışmalarla şekillenmiştir. Vücut, özellikle de kardiyovasküler sistem hakkındaki bilgisi, kendi zamanına göre ileri düzeydeydi. Galenos, beyin, sinirler ve organların yapısı ve işleviyle ilgili önemli keşiflerde bulunmuştur. Ayrıca, vücudun sağlığının, kan, balgam, sarı safra ve kara safra olmak üzere dört vücut sıvısının dengesine bağlı olduğunu savunan humoral patoloji teorisini geliştirmiştir.
Etkisi ve Mirası
Galenos'un cerrahideki uzmanlığı yaygın olarak bilinmektedir ve beyin cerrahisi ile kırıkların tedavisi de dahil olmak üzere çeşitli prosedürler geliştirip uygulamıştır. Roma'da gladyatörlerin hekimi olarak çalıştığı sürede kazandığı deneyimi ona değerli pratik bilgiler sağlamıştır. Galenos'un cerrahi yöntemleri ve yeni buluşları, özellikle yaraların ve kırıkların tedavisinde, daha sonraki tıbbi uygulamaların temelini oluşturmuştur. Anatomi ve cerrahi teknikler üzerine yazdığı ayrıntılı yazılar da oldukça etkiliydi ve yüzyıllar boyunca cerrahi uygulamaları şekillendirmiştir.
Galenos'un tıbbi teorileri bin yıldan fazla bir süre Batı ve İslam tıbbına hâkim oldu. Yazıları Hipokrat gibi daha önceki Yunan hekimlerinin fikirlerini kendi gözlemleri ve deneyleriyle birleştirerek daha kapsamlı bir tıp anlayışı ortaya koydu. Dört vücut sıvısının dengesini içeren humoral patoloji kavramı tıbbi uygulamanın merkezi haline geldi ve anatomik çalışmaları yüzyıllar boyunca temel eser kabul edildi. Galenos ayrıca tedavi için çeşitli şifalı bitkiler ve maddeler önererek farmakolojiye önemli katkılarda bulundu. Sağlığı korumanın bir parçası olarak diyet, egzersiz ve yaşam tarzını dengelemenin önemine vurgu yapması da onun tıp felsefesinin önemli yönlerinden biriydi.
Galenos’un etkisi ortaçağ tıp okullarının gelişiminde ve İbn-i Sina gibi daha sonraki hekimlerin çalışmalarında açıkça görülmektedir. Rönesans döneminde Galen'in bazı teorileri, özellikle daha doğru anatomik çalışmalar ışığında yenilenmiştir. Her ne kadar modern tıbbın gelişmesiyle Galenos'un fikirlerinin çoğu düzeltilmiş ve yenilenmiş olsa da tıp biliminin üzerindeki etkisi yadsınamazdır.